Meertaligheid en je brein: Taal en denkvermogen op latere leeftijd
Wat doet het spreken van meerdere talen eigenlijk met je hersenen? Taalwetenschapper Floor van den Berg ging met deze vraag aan de slag. Ze gebruikte daarvoor gegevens van duizenden Lifelines-deelnemers om te onderzoeken of meertaligheid invloed heeft op hoe scherp onze hersenen blijven als we ouder worden.
Waarom onderzoek naar meertaligheid?
“Meertaligheid is overal om ons heen,” vertelt Van den Berg. “Het is een dagelijkse realiteit en tegelijk heel persoonlijk. Iedereen gebruikt taal op zijn eigen manier. Dat maakt het juist zo interessant om te onderzoeken hoe de hersenen zich cognitief aanpassen aan meertalige ervaringen.”
Zonder jou was dit onderzoek niet mogelijk
Dankzij de gegevens van Lifelines konden Van den Berg en haar collega’s voor het eerst op grote schaal onderzoek doen naar taalgebruik en denkvermogen. Deelnemers vulden vragenlijsten in over hun taalachtergrond: of ze naast Nederlands ook andere (streek)talen geleerd hadden, en wanneer dat gebeurde.
Daarnaast deden veel deelnemers cognitieve tests, zoals aandachtstaken en geheugentests. Al deze informatie samen maakte het mogelijk om verbanden te vinden tussen meertaligheid en denkvermogen op latere leeftijd.
Wat bleek?
Er was een opvallende conclusie: hoe meer talen mensen geleerd hadden in hun leven, hoe beter ze scoorden op de cognitieve taken. En hoe later mensen een tweede taal hadden geleerd, hoe beter ze het deden op de aandachtstaak.
“Dat vonden we verrassend,” zegt Van den Berg. “Je zou denken dat het beter is om zo jong mogelijk te beginnen, maar juist later leren leek gunstig voor je aandacht. Het kan zijn dat je dan bewuster moet schakelen tussen talen.”
Een andere opvallende uitkomst? Of je dagelijks meerdere talen sprak of ze alleen ooit geleerd had, maakte in dit onderzoek geen verschil. Maar dat wil niet zeggen dat het helemaal geen effect heeft — vervolgonderzoek kijkt daar verder naar.
Is het zinvol om op latere leeftijd nog een taal te leren?
Van den Berg denkt van wel. “We kunnen op basis van dit onderzoek niet zeggen dat er een direct causaal verband is, maar op basis van onze andere studies lijkt erop dat het leren van een nieuwe taal – ook als je ouder bent – je hersenen actief houdt. En dat is goed nieuws, want dat betekent dat het nooit te laat is om te beginnen.”
Ook benadrukt ze dat meertaligheid slechts één van de factoren is die kan bijdragen aan hersengezondheid. “Het gaat om het totaalplaatje: bewegen, gezond eten, sociaal actief blijven én je hersenen blijven uitdagen.”
Waarom jouw deelname telt
Dit onderzoek laat zien hoe waardevol deelname aan Lifelines is. “Zonder deelnemers hadden we dit nooit kunnen onderzoeken,” zegt Van den Berg. “Hoe meer mensen meedoen, hoe beter we begrijpen hoe we ouder worden – en hoe we gezond en mentaal fit kunnen blijven.”
En wat nu?
Voorlopig doet Van den Berg geen nieuw onderzoek naar meertaligheid en veroudering, maar ze heeft nog een artikel ingestuurd naar een tijdschrift klaar dat zich richt op streektaalgebruik. “We willen weten of het uitmaakt voor cognitieve prestaties op welke manier mensen in het dagelijks leven Nederlands én een streektaal gebruiken. Dat is óók een vorm van meertaligheid, en verdient daarom meer wetenschappelijke aandacht.”
